*Dimitris Lasdas
Που τραβά η κλασική μουσική μετά τις δίχως προηγούμενο εκρήξεις του 20ού αιώνα; "Ισως όχι πολύ πιο μακριά άπό εκεί που λέει ό Ξενάκης σαν προφητεύει: «Ξεκινώντας άπό πρωτόφαντη καί ξεχωριστή δόμηση του χώρου καί του χρόνου, ή μουσική του αύριο θά μπορούσε νά γίνει ένα εργαλείο μεταμόρφωσης τού άνθρώπου, επηρεάζοντας τήν ψυχοδιανοητική του (mentale) δομή». Ίσως πάλι πολύ πιο μακριά και μάλιστα προς την αντίθετη κατεύθυνση, αφού οι δεκαετίες της επανάστασης του 50 και του 60 φαντάζουν ήδη πολύ μακρινές .Το πιθανότερο είναι πώς δεν ξαναγυρίζουμε στο Μότσαρτ, αλλά ο χρόνος μας έδειξε ότι οι εκρήξεις του 20ου αιώνα τελικά ήταν πολύ λιγότερο σημαντικές από όσο χρειαζόταν για να αλλάξουν την πορεία της μουσικής. Η οποία μουσική έχει επιπλέον να αντιμετωπίσει την νέα κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα για την οποία τα πάντα (ακόμη και ο άνθρωπος ως σύνολο και ως επιμέρους μέλη, ακόμη και η ανθρώπινη δυστυχία και τα ανθρώπινα συναισθήματα, πολύ περισσότερο βέβαια ο πολιτισμός μετριούνται με αριθμούς και στατιστικούς πίνακες. Αυτό που μάλλον αδόκιμα συνηθίσαμε στην περίπτωση της κλασικής μουσικής να λέμε “υψηλή κουλτούρα” φαίνεται να μην έχει καμία θέση στη σύγχρονη κουλτούρα της μάζας. Ίσως και γιατί από μόνη της η θεώρηση της τέχνης, ή της υψηλής κουλτούρας, ήταν πάντα μια άρνηση της κατεστημένης τάξης πραγμάτων, όχι μόνο μέσω του περιεχομένου τους, αλλά και μέσω του τρόπου -της τελετουργίας- κατανάλωσης τους:
«Το σαλόνι, η συναυλία, η όπερα, το θέατρο, είναι σχεδιασμένα για να δημιουργούν και να επικαλούνται μια άλλη διάσταση της πραγματικότητας. Η παρακολούθηση τους απαιτεί εορταστικού τύπου προετοιμασίες που αποκόβουν από την καθημερινή εμπειρία και την υπερβαίνουν» (Marcuse, 1964,64).
Ο καταναλωτής των μουσικών «σουξέ», για παράδειγμα, με την ψευδαίσθηση της ελεύθερης επιλογής και της ανοιχτής αγοράς, δεν ακούει ενεργητικά μουσική, αλλά αφομοιώνει παθητικά προκατασκευασμένες και προεπεξεργασμένες φόρμουλες. Αναπόφευκτα αυτή η τυποποίηση πάνω στην οποία στηρίζεται η μαζικοποίηση της τέχνης, στερεί το άτομο από τη δυνατότητα και την ικανότητα της κριτικής σκέψης, ή της αποστασιοποίησης από την υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα (βλ. Adorno and Horkheimer, 1979). Τα MME, κεντρικός μηχανισμός αυτής της μαζικοποίησης της Κουλτούρας, καθιστούν μεν τον κόσμο της υψηλής κουλτούρας προσιτό στις μάζες, αλλά το τίμημα είναι να χάσει η κουλτούρα κάθε κριτική διάσταση ή ιδιότητα, να γίνει κι αυτή με άλλα λόγια μονοδιάστατη.
Τhe time they are a changing που λέει και ο Βob Dylan.Από την πριμαντόνα των βαρέων βαρών που στα 50 της έπαιζε ρόλους νεαρών κοριτσιών περάσαμε στα νέα πρότυπα του λυρικού καλλιτέχνη και μουσικού, με εμφάνιση μοντέλου και συμπεριφορά pop star, με managers, image makers και κυρίως sponsors.Από την πολιτιστική ανθοφορία των προηγούμενων δεκαετιών περάσαμε στον μαρασμό (πρόσφατη η πτώχευση της Όπερας Νέας Υόρκης) αφού ο πολιτισμός ακόμη και με την χειρότερη εκδοχή του δύσκολα δημιουργεί οικονομικά οφέλη, μπορεί όμως να αποδειχθεί εξαιρετικό εργαλείο για την απόκτηση πλούτου και εξουσίας.
Υπάρχουν θετικές όψεις και δυνατότητες της μαζικής πολιτιστικής κουλτούρας που να επιτρέπουν έστω και την ελάχιστη αισιοδοξία για την απελευθέρωση της ανθρώπινης ύπαρξης;
Πρέπει να υπάρξουν, και θα υπάρξουν γιατί αυτή είναι η φύση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το μέλλον θα δείξει.
Πηγές : Μελίνα Σεραφετινίδου “Κοινωνιολογία των ΜΜΕ”
Emil Vuillermoz “ Ιστορία της μουσικής “
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου