Μανώλης Καλομοίρης
14 Δεκεμβρίου 1883 - 3
Απριλίου 1962
Ο Μανώλης Καλομοίρης Γέννηση 14 Δεκεμβρίου 1883 Σμύρνη Θάνατος 3 Απριλίου 1962 Αθήνα Εθνικότητα Ελληνική Υπηκοότητα Ελληνική Είδος Τέχνης μουσικοσυνθέτης Βραβεύσεις Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών (1919)
Ο Μανώλης Καλομοίρης (14 Δεκεμβρίου 1883 - 3 Απριλίου 1962) ήταν μουσικός και συνθέτης. Θεωρείται από πολλούς ως ο ιδρυτής της εθνικής μουσικής σχολής της Ελλάδας και το μουσικό του έργο συνδέεται με την ελληνική παράδοση και το δημοτικό τραγούδι. Συνέθεσε πολλά έργα, μεταξύ αυτών πέντε όπερες, τρεις συμφωνίες, ένα κοντσέρτο για πιάνο, κύκλους τραγουδιών για φωνή και ορχήστρα ή για φωνή και πιάνο, έργα για πιάνο, μουσική δωματίου, χορωδιακά, καθώς και έργα για παιδιά. Υπήρξε ακόμα συγγραφέας παιδαγωγικών βιβλίων για την θεωρία της μουσικής.
Βιογραφικό σημείωμαΓεννήθηκε στη Σμύρνη το 1883 από οικογένεια που καταγόταν από τη Σάμο. Σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στην Αθήνα όπου μαζί με τις γυμνασιακές του σπουδές ξεκίνησε και συστηματικές σπουδές στο πιάνο. Το 1899 τον βρίσκει στην Κωνσταντινούπολη όπου τελειώνει το γυμνάσιο. Μετά από μια μικρή σύγκρουση με την οικογένειά του (η μητέρα του τον προόριζε για γιατρό) φεύγει για την Βιέννη όπου σπουδάζει πιάνο και ανώτερα θεωρητικά. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του και τον γάμο του με την Χαρίκλεια Παπαμόσχου πηγαίνει στο Χάρκοβο της Ρωσίας (1906-1910) όπου
διδάσκει για ένα χρονικό διάστημα μέχρι να πάρει την απόφαση να εγκατασταθεί για πάντα στην Ελλάδα το 1910. Ερχόμενος στην Ελλάδα διορίζεται καθηγητής πιάνου και ανώτερων θεωρητικών στο Ωδείο Αθηνών. Σκοπός του ήταν η δημιουργία μιας "εθνικής σχολής" στα πρότυπα ανάλογων κινημάτων από άλλες χώρες, η οποία θα συνδίαζε τον γερμανικό ρομαντισμό με ελληνικά μοτίβα. Παράλληλα, κατηγορούσε την Επτανησιακή Σχολή για "ιταλισμό" και για μη χρήση ελληνικών θεμάτων, δημιουργώντας ρήξη μεταξύ της Εθνικής και Επτανησιακής Σχολής. Ακολούθησε μια πλούσια μουσική δημιουργία όπου ο Καλομοίρης αντλεί τις εμπνεύσεις του από τη δημοτική νεοελληνική ποίηση κυρίως του Κωστή Παλαμά. Το 1919 ίδρυσε το Ελληνικό Ωδείο που διεύθυνε μέχρι το 1926 όταν ίδρυσε το Εθνικό Ωδείο που διεύθυνε μέχρι το τέλος σχεδόν της ζωής του. Επίσης το 1919 διορίσθηκε γενικός Επιθεωρητής, Αρχιμουσικός, σε όλες τις στρατιωτικές μπάντες Αθηνών. Από τότε όμως παράλληλα με τη συνθετική του εργασία αναπτύσσει ένα τεράστιο παιδαγωγικό έργο σφραγίζοντας κάθε πτυχή της μουσικής ζωής του τόπου. Το 1945 εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Εκτός των άλλων τιμήθηκε και με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών (1919). Πέθανε στην Αθήνα το 1962.
Γλωσσικό ζήτημα
Πολύ σημαντικό ρόλο στα έργα του Καλομοίρη είχε η νεοελληνική λογοτεχνία και ποίηση. Από τα νιάτα του ήταν θερμός υποστηρικτής του δημοτικισμού παίρνοντας αρκετές φορές ακραίες θέσεις (το πρόγραμμα της πρώτης του συναυλίας στην Αθήνα είναι ένα από τα πρώτα επίσημα κείμενα που γράφτηκαν στη δημοτική και μάλιστα σε μια «σκληρή» δημοτική).
Μουσική εκπαίδευση
Ασχολήθηκε συστηματικά με την εκπαίδευση (ήταν ο ιδρυτής του «Ελληνικού» και του «Εθνικού Ωδείου»). Σε μια εποχή που μουσική παιδεία υπήρχε μόνο στην Αθήνα και τα προγράμματα του Ωδείου Αθηνών γράφονταν μόνο στα γαλλικά, ίδρυσε ωδεία σε όλη την Ελλάδα, έγραψε μουσικοπαιδαγωγικά έργα στη δημοτική και για τις ελληνικές ανάγκες. Πλήθος κορυφαίων μουσικών πέρασαν από το Εθνικό Ωδείο: από τη Μαρία Κάλλας και τον Μιλτιάδη Καρύδη μέχρι τον Δημήτρη Δραγατάκη και τον Φίλιππο Τσαλαχούρη. Για πολλές δεκαετίες η συντριπτική πλειοψηφία των τραγουδιστών της Λυρικής Σκηνής προέρχονταν από το Εθνικό Ωδείο.
Συνθέσεις
Όπερες
- «Πρωτομάστορας» (σε λιμπρέτο του Ν. Καζαντζάκη 1915 βασισμένο στο "γεφύρι της Άρτας", πρώτη παράσταση 11 Μαρτίου 1916) (Ηχογράφηση 1990 Χατσατουριάν/Ορχήστρα Σοβιετικής Κινηματογραφίας)
- «Το δαχτυλίδι της μάνας» (Eίναι το δεύτερο μουσικοδραματικό έργο του Μανώλη Καλομοίρη, γράφτηκε το 1917 και επεξεργασία του έγινε το 1939. (Ηχογράφηση 1983 Δάρας/Φιλαρμονική Σόφιας) Ο συνθέτης το ονομάζει μουσικόδραμα σε τρία μέρη και είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο δράμα του Γιάννη Καμπύση. Το λιμπρέττο έγραψε ο ποιητής Γιώργος Στεφόπουλος που υπογράφει ως Άγνης Ορφικός. Το σπαρτίτο του έργου εκδόθηκε το 1937 από τον εκδοτικό οίκο Γαϊτάνου και συνοδεύεται από εισαγωγικό σημείωμα του συνθέτη σχετικά με την ιστορία της δημιουργίας του έργου, την υπόθεση του έργου η οποία παρατίθεται όχι μόνο στην ελληνική αλλά και στην ιταλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα). Σημειώνεται ότι το έργο αυτό είναι ένα από εκείνα που εκτελέστηκαν και εκτός Ελλάδας όπου το 1940 ανεβάστηκε στη Λαϊκή Όπερα του Βερολίνου.
- «Ανατολή» (με βάση μονόπρακτο του Γ. Καμπύση 1945),
- «Τα ξωτικά νερά» σε δικό του λιμπρέτο βασισμένο σε ένα ποίημα του Butler Yates 1950),
- «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» (βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Πρόκειται για το τελευταίο έργο του Καλομοίρη που το ολοκλήρωσε το 1961 δύο περίπου χρόνια μετά τη δήλωσή του ότι εγκαταλείπει τη σύνθεση. Γράφει σχετικά στο ημερολόγιό του:
Συμφωνικά έργα:
- «Συμφωνία της λεβεντιάς» (Ηχογραφήσεις: 1981
Φιδετζής/Φιλαρμονική Σόφιας, 1983 Καρύδης/Ορχήστρα Αυστριακής
Ραδιοφωνίας)(γράφτηκε από το καλοκαίρι του 1918 ως το καλοκαίρι του
1920. Ο συνθέτης της συνέλαβε τις πρώτες θεματικές εμπνεύσεις της
συμφωνίας αυτής στα βουνά και τους κάμπους της Μακεδονίας και θέλησε να
αποδώσει μουσικά τη συγκίνηση που ένοιωσε μπρος στην Ελληνική
Λεβεντιά, σε όλες της τις εκδηλώσεις, στη χαρά της ζωής, στον πόλεμο,
στο χορό, στην αγάπη, στο θάνατο.)
- «Το Α΄ μέρος «Ηρωικά και Παθητικά» προσπαθεί να τραγουδήσει την ορμή της νιότης και τη χαρά του πάθους και της νίκης.
- Το Β΄ μέρος «Το κοιμητήρι στη βουνοπλαγιά» έχει γραφτεί επάνω στο ακόλουθο πεζό ποίημα:
Μ΄ αυτό, ήθελε να μεταδώσει τη συγκίνηση που ένοιωσεν ο συνθέτης, περνώντας μια νυχτιά από ένα απέριττο στρατιωτικό κοιμητήρι σε μια βουνοπλαγιά, κάπου κοντά στο Σκρα του μακεδονικού μετώπου του 1918.
-
- Το Γ΄ μέρος «Σκέρτσο-γλέντι» προσπαθεί να δώσει την εικόνα μιας γιορτής των παλληκαριών αλλά που έχει μέσα κάπου κάπου και τον καημό και τη μοιρολατρεία τους.
-
- Το Δ΄ μέρος τα «Νικητήρια» βασίζεται επάνω στο γνωστό βυζαντινό ύμνο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα Νικητήρια» μαζί με τον οποίον πλέκεται συμφωνικά το ηρωικό θέμα του πρώτου μέρους.
- «Συμφωνία των ανίδεων και των καλών ανθρώπων» (1931), (Ηχογράφηση1986: Φιδετζής/Ορχήστρα Βουλγαρικής Ραδιοφωνίας)
- "Παλαμική Συμφωνία" (1956) (Ηχογράφηση 2007 Φιδετζής/Κρατική Ορχήστρα Αθηνών) [1]
- "Τρίπτυχο για Ορχήστρα" (1937) (Ηχογράφηση 2007 Φιδετζής/Κρατική Ορχήστρα Αθηνών) [2]
- «Μηνάς ο ρέμπελος κουρσάρος στο Αιγαίο» (1940),
- Κοντσέρτο για πιάνο (1935),
- Κοντσερτάκι για βιολί και ορχήστρα (1955) κ.ά.
- Μουσική δωματίου:
- Τρίο για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο (1921),
- Σονάτα για βιολί και πιάνο (1948), κ.ά.
- «Για τα ελληνόπουλα» Σειρές Α', Β', Γ' (συνολικά 11 κομμάτια),
- «Νυχτιάτικο» (1906/1908),
- Μπαλάντες αρ.1-3, (1η σε μι ελάσσονα, 2η σε λα ύφεση μείζονα, 3η σε μι ύφεση ελάσσονα),
- Πατινάδα (1907),
- Ραψωδία αρ.1 (1921), Ραψωδία αρ.2 (1921),
- Πρελούδια αρ. 1-5
Επιλογή έργων
από μέλη της ομάδας
"Ακούτε Κλασική Μουσική; Εγώ ακούω."
*Christos Sipsis
«...Πιστεύω πως μέσα στον Παλαιολόγο έκλεισα όλους τους ψαλμούς και τους χυμούς της γέρικης καρδιάς μου, σαν το παλιό δένδρο που, πριν φύγει για πάντα και γείρει τους κλώνους του να πέσει στη μαύρη γης, θέλει να ανθίσει μια τελευταία φορά και να χαρίσει στον κάμποτη στερνή του ευωδία και τα τελευταία του φύλλα. Γι’ αυτό αντικρύζω τη μουσική του Παλαιολόγου με κάποιο δέος, ξέροντας πως είναι το στερνό μου τραγούδι...»
ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ
[εφημερίδα «Το Βήμα» 1/7/2001 ένθετο «Το άλλο Βήμα» σελ. 10]
«29 του Σταυρού 1958.
"Απόψε κλείδωσα στο συρτάρι μου τα χειρόγραφα και τα σκίτσα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Δεν νοιώθω πια τις δυνάμεις μου για να βγάλω πέρα ένα τέτοιο έργο. Στέρεψεν η Πάγα Λαλέουσα. Και έπειτα pourquoi et pour qui?»
[Μ. Καλομοίρης: «Η ζωή μου και το έργο μου» Νεφέλη 1988 σελ. 172]
Στέκει το Βασιλόπουλο.
http://www.youtube.com/watch?v=IMSwdG_sUqI&feature=youtu.be
Στέκει το Βασιλόπουλο (Παλαμάς)
Στέκει το Βασιλόπουλο
Με το σπαθί στη βίγλα,
Για να πιάσει την άγνωστη,
Την καταλύτρα Στρίγγλα.
Στων άστρων το τρεμόφεγγο
Την ξανοίγει, ειν’ εκείνη!
Σπλάχνα κρατάει παιδιάτικα,
Και το αίμα τους πίνει.
Ωιμέ! κ’ η Στρίγγλα η φόνισσα
Ήταν η σαστικιά του,
Η αγνή, η καλή, η πεντάμορφη.
Και σωριάζεται κάτου.
The Prince Waited Ready
The prince waited ready
To slay with his hand
The never tracked Ogress
Who ravaged the land.
In the pale gleam of twilight
He caught her at last,
With the torn limbs of children
For her evening repast.
Alas! The foul Ogress,
He saw with despair,
Was his own beloved sweetheart
So pure and so fair…
1 "Η Γριά Ζωή"
2 "Τραγουδάκι"
http://youtu.be/cz753Jv_PwQ
Η γριά Ζωή
Η γριά Ζωή ακουμπώντας με
Χαϊδευτικά στα στήθη,
Μου λέει το παραμύθι της,
Το αιώνιο παραμύθι:
Βασιλοπούλα αγάπησε
Το ξανθό παλικάρι
Και ζούσε με μονάκριβο
Καημό για να το πάρει.
Αλλά μια μέρα ο Δράκοντας
Της φύλαγε καρτέρι,
Και την άρπαξε κ’ έφυγε.
Που πάει; Κανείς δεν ξέρει!
Old Mother Life
Old Mother Life, holding
Me close to her breast,
Told me the old story
She told all the rest:
A Prince loved a Princess;
Through all the world wide
He braved every danger
To make her his bride.
But then came a Dragon
That snatched her away;
Together they vanished.
Where? No one can say!
http://www.youtube.com/watch?v=cz753Jv_PwQ&feature=youtu.be
Ύμνος του Ελευθερίου Βενιζέλου
http://www.youtube.com/watch?v=VDuFxi7KlqI&feature=youtu.be
To τραγούδι γράφτηκε το 1917 σε στίχους Αγγέλου Δόξα και μουσική Μανώλη Καλομοίρη. Ερμηνεύει ο τενόρος Γεώργιος Κανάκης.
Βενιζέλε μας πατέρα της πατρίδας,
Βενιζέλε μας πατέρα της φυλής
κάθε πόθου μας και κάθε μας ελπίδας
είσαι συ ζωή και φως κι αγωνιστής.
Ζήτω ζήτω η λευτεριά, ζήτω κι ο Λευτέρης
που 'ναι πρώτοι στη γραμμή μας λεβεντογενιά.
Βενιζέλε τι χαρά, μόνο συ το ξέρεις
το στρατί που βγάζει πέρα στην Αγιά Σοφιά.
"Το Δαχτυλίδι της Μάνας": Κάλαντα
http://www.youtube.com/watch?v=o8UsKa6_Bho&feature=youtu.be
"ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ"
http://www.youtube.com/watch?v=R5X8yNOgZTo&feature=youtu.be
ΣΥΜΦΩΝΙΑ Νο2 α' μέρος ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ
http://www.youtube.com/watch?v=Gb2SgCqZnnk&feature=youtu.be
Mina Polychronou in "Protomastoras" by Manolis Kalomiris
http://www.youtube.com/watch?v=KWDMFkkdaSU&feature=youtu.be
*Marina Griva
Lorenda Ramou plays Manolis Kalomiris Ballade no.1 (1905)
http://www.youtube.com/watch?v=Jo63bMPGxnA&feature=share
*Κατερίνα Γκίρδη
Nocturne- Manolis Kalomiris -- Effie Agrafioti 1978
http://soundcloud.com/effie-agrafioti/nocturne-manolis-kalomiris
*Aglaia Raptou
MANOLIS KALOMIRIS''SYMPHONY NO 1 OP 21 MVM 1b''heroically and passionately''.wmv
http://www.youtube.com/watch?v=rcPRU_EVpYc&feature=share
RITA KONSTANTINIDOU - VOURTSIS play KALOMOIRIS Rapshody No. 1
http://www.youtube.com/watch?v=V44Na1MPToA&sns=fb
*De Profundis Ya
Manolis Kalomiris Symphony no 1 finale - Michalis Economou, conductor
http://www.youtube.com/watch?v=RSnSvF9oL9M&feature=share
MANOLIS KALOMIRIS SYMPHONY NO 1 OP 21 mvm 4 ''Byzantine Hymn of thanksgiving''
http://www.youtube.com/watch?v=BGmjjkYIlD0
*Tanja Pavlovic
Sgouros - Kalomiris Piano Concerto pt 1
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=pI6abw-wbrk
http://www.youtube.com/watch?v=bpe4n3tUf-Y&feature=youtu.be
Manolis Kalomiris: Greek Folk Dance (Ballos)
http://www.youtube.com/watch?v=bR6ypDiF-Iw&feature=youtu.be
*Loussy Pen
Kalomiris : Oblivion (Η Λήθη)
http://www.youtube.com/watch?v=kM1AJKL4SCE&feature=youtu.be
*Kiriaki Chrysanidou
http://www.kalomiris.gr/
*Χρήστος Ζουλιάτης
good music good life: Αφιέρωμα στο Μανώλη Καλομοίρη / Tribute to Manolis Kalomiris
http://goodmusipresszita.blogspot.com/2011/09/tribute-to-manolis-kalomiris.html
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
http://www.kalomiris.gr/
http://www.tovima.gr/world/article/?aid=436888
http://www.kalomiris.org/
http://www.kalomiris.gr/kalomi_files/index_1.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου