Ketil Bjørnstad, Το Ποτάμι

Ketil Bjørnstad
 Το ποτάμι, απόσπασμα
Εκδόσεις Πόλις (2012)


Επιμέλεια: Kiriaki Chrysanidou
Φεβρουάριος 2014

"Σήμερα επεξεργαζόμαστε τον Μπετόβεν. Η Σέλμα Λύνγκε με ακούει να παίζω το opus 110 στο πιάνο της Άνιας. Μου ζητάει να της παίξω ολόκληρη τη σονάτα, από την αρχή ως το τέλος, σαν να ήμασταν σε κονσέρτο. Εκείνη κάθεται αμίλητη στην πολυθρόνα της και ακούει.

Παρατηρώ - ή μάλλον, το έχω παρατηρήσει τις τελευταίες εβδομάδες – ότι αυτή η μουσική έχει αρχίσει να μου ταιριάζει. Έχει κοινά σημεία με τη συναισθηματική μου κατάσταση: την αποσπασματικότητα σε συνδυασμό με μια βαθιά σοβαρότητα· την αίσθηση του διάχυτου με την αίσθηση της συνέπειας και, πάνω απ' όλα της αιτιότητας.

Αδυνατώ όμως να συγκεντρωθώ. Κι έχω την τάση να παίζω τα πιο όμορφα μέρη με υπερβολικό συναισθηματισμό. Ενώ εκείνο που χαρακτηρίζει την ιδιοφυΐα του Μπετόβεν στις τελευταίες του σονάτες είναι ο δυναμισμός τους. Σοβαρεύουν ξαφνικά. Ομορφαίνουν απότομα. Ύστερα αναπαύονται. Έτσι παρασύρομαι κι εγώ και φέρνω στο μυαλό μου κάποια όμορφη στιγμή με την Άνια, μόνο και μόνο για να βουτήξω λίγο αργότερα στη βαθιά σοβαρότητα της ζωής, σε μια κατάσταση σχεδόν υπαρξιακής απόγνωσης. "
“Οκέι”, λέει η Σέλμα Λύνγκε. “Δεν έχεις όμως ακόμα τον πλήρη έλεγχο. Πρέπει να προσέξεις να μην παίζεις τόσο βιαστικά στα γρήγορα μέρη. Δεν παίζεις Σοπέν. Ίσως να τον παραμελέτησες το Σοπέν... Εδώ, η επιλογή του τέμπο, είναι υψίστης σημασίας. Το τέμπο είναι που καθορίζει σχεδόν τα πάντα. Είναι σαν τη ζωή: θες να ζεις τη ζωή σου σε ρυθμό εξωφρενικό, μονίμως να βιάζεσαι και να νιώθεις ότι δεν σου μένει ποτέ χρόνος; Ή θες να ρισκάρεις έναν πιο αργό ρυθμό και να δεις πού θα σε βγάλει, να δεις τι σόι σκέψεις προλαβαίνεις να κάνεις; Ο Μπετόβεν θεωρούσε ότι η μουσική πρέπει να παίζεται γρήγορα μόνο κατ' εξαίρεση. Σε όλα του τα αλέγκρο υπάρχει η δυνατότητα να παίξεις πιο αργά απ' ό,τι σου επιβάλλει ο προκαθορισμένος ρυθμός. Σαγηνευτικό ε; Για ξαναπαίξε τη φούγκα σε παρακαλώ. Και δώσε της λίγη άνεση χρόνου αυτή τη φορά”

* * * * *

22/2/2014

"Το ίδιο βράδυ ονειρεύομαι τον Σούμπερτ. Παίζω τις σονάτες του. Ο Σούμπερτ είχε φίλους· όχι σαν εμένα που τα έχω κάνει θάλασσα. Έχω τουλάχιστον πιάνο με ουρά. Κάθομαι και μελετάω. Μόνο ο Σούμπερτ μου έχει μείνει τώρα. Κάθεται ακριβώς δίπλα μου, όπως κάνει καμιά φορά η Σέλμα Λύνγκε, έτσι, απροειδοποίητα. Παίζω τις εκτενείς μουσικές του φράσεις, τα τρυφερά δεύτερα μέρη του. Τα δευτερεύοντα μουσικά του θέματα που αποκαλύπτουν το πραγματικό περιεχόμενο, τα συναισθήματά του, την αλήθεια. Το να παίζεις Σούμπερτ είναι σαν να κατανοείς επιτέλους τι αξίζει ν' αγαπηθεί και τι όχι."