Rembrandt and Saskia (his wife) in the Scene of the Prodigal Son. "The Prodigal Son in the Tavern"
Gemäldegalerie Alte Meister
Επιμέλεια: De Profundis Ya
12/2/2015
"THE PRODIGAL SON" (Ο άσωτος Υιός), στη μουσική και ζωγραφική
Απόσπασμα από το ορατόριο ο άσωτος υιός του Arthur Sullivan, 1869
Rembrandt, The Return of the Prodigal Son, 1662–1669 (Hermitage Museum, St Petersburg)
Ο άσωτος υιός, όπερα και μπαλέτο του Hugo Alfvén, 1957. Σουίτα
The Return of the Prodigal Son (1773) by Pompeo Batoni. Kunsthistorisches Museum
CLAUDE DEBUSSY
Ο Άσωτος Υιός του Debussy είναι μια καντάτα με λιμπρέτο του Édouard
Guinand. Η πρεμιέρα της δόθηκε στις 27 Ιουλίου 1884 στο Παρίσι, στα
πλαίσια του διαγωνισμού για την καλύτερη σύνθεση για το Prix de Rome. Το
βραβείο κέρδισε ο Debussy με 22 από 28 ψήφους και έτσι πήρε την
υποτροφία για την Ακαδημία Καλών Τεχνών, η οποία περιελάμβανε 4 χρόνια
παραμονής στη Villa Medici της Γαλλικής Ακαδημίας στη Ρώμη, για να
συνεχίσει τις σπουδές του.
Lia: Jessye Norman, soprano, Azaël: José Carreras, tenore Siméon: Dietrich Fischer-Dieskau, baritono Stuttgart Radio Symphony. Direttore: Gary Bertini,1981
PROKOFIEV
The Prodigal Son, Ο Άσωτος Υιός: Σκηνική μουσική του Prokofiev
(1928–29) για τα Ballets Russes του Diaghilev, με χορογραφία του George
Balanchine. Το λιμπρέτο είναι του Boris Kochno, βασισμένο στην γνωστή
παραβολή από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, με έμφαση στο θέμα της αμαρτίας
και βέβαια με το γνωστό τέλος της λύτρωσης, που είναι η επιστροφή του
υιού στην πατρική εστία.
Έγραφε η Susan Au στο περιοδικό Ballet
and Modern Dance: "Προσαρμοσμένο το λιμπρέτο στην βιβλική ιστορία,
ανοίγει με την επαναστατημένη αναχώρηση του γιού από το σπίτι, την
αποπλάνησή του από την όμορφη αλλά προδοτική, ελκυστική Σειρήνα, της
οποίας οι οπαδοί τον "ληστεύουν". Ταλαιπωρημένος και μετανοιωμένος,
επιστρέφει στο σπίτι του για να συγχωρεθεί από τον πατέρα του."
Η
πρεμιέρα δόθηκε την Τρίτη, 21 Μαΐου 1929 στο Théâtre Sarah Bernhardt,
στο Παρίσι, με τον Prokofiev στο πόντιουμ. Ο συνθέτης, που οραματίστηκε
την Σειρήνα σεμνή και σοβαρή, αναστατώθηκε τόσο από την χορογραφία του
Balanchine που αρνήθηκε να του πληρώσει τα δικαιώματά του για τη
χορογραφία.
Anton Dolin in The Prodigal Son, Ballets Russes, Australian Tour, 1939.
Felia Doubrovska and Serge Lifar - 1929, από τη συλλογή του λιμπρετιστα Kochno. Gallica - Bibliothèque Nationale de France
Mikhail Baryshnikov, City Ballet, 1979 Τα πρόσωπα: The Prodigal Son-The Siren-The Father The Servants-The Sisters
The Return of the Prodigal Son (Leonello Spada, Louvre, Paris)
Return of the Prodigal Son, Guercino, 1619 oil on canvas, 107 x 143.5 cm Kunsthistorisches Museum, Gemäldegalerie
BENJAMIN BRITTEN
Με βάση την παραβολή του Άσωτου Υιού, ο Benjamin Britten έγραψε μια
όπερα με λιμπρέτο του William Plomer και την αφιέρωσε στον
D.Shostakovich. Αυτή είναι η τρίτη παραβολή που μελοποίησε ο συνθέτης,
και, όπως στις άλλες παραβολές, τα μουσικά όργανα που χρησιμοποίησε ήταν
περιορισμένα σε αριθμό. Η πρεμιέρα της δόθηκε στις 10 Ιουνίου 1968,
στην Orford Church, στο Suffolk.
Τα πρόσωπα του έργου: Tempter/Abbot-The Father-The Younger Son-The Elder Son Young Servants and Distant Voices-Chorus: Servants, Parasites,and Beggars
MURILLO, Bartolomé Esteban Return of the Prodigal Son, 1667-70 Oil on canvas, 236 x 262 cm National Gallery of Art, Washington
Σχεδόν κορίτσι ήταν αυτή και είχε ξεπηδήσει από το σπάνιο σμίξιμο Λύρας και Τραγουδιού, απ' το ανοιξιάτικο πέπλο της λάμψη αγνή είχε σκορπίσει κι' ετοίμασε την κλίνη της βαθιά μέσα στ΄αυτί μου.
Και μέσα μου κοιμήθηκε. Ο ύπνος της έγιναν όλα. Τα δέντρα, όσα το θαυμασμό κάποτε μου χάρισαν, εκείνο το Απόμακρο μα αισθητό, τα λιβάδια πο υέχω νοιώσει και κάθε έκπληξη που εμένα έχει πληγώσει.
Τον Κόσμο αυτή κοιμήθηκε. Τραγουδιστή-Θεέ και πως την έπλασες, ώστε να μην ποθεί να μείνει ξύπνια στην αρχή; Δες, μόλις έγινε, κιόλας κοιμήθηκε.
Πού ο θάνατός της; Θε να' βρεις τάχατε ακόμη τη μελωδία αυτή, προτού το άσμα σου τελειώσει; Και από εντός μου αυτή για πού βουλιάζει; Σχεδόν κορίτσι...
Rainer Maria Rilke, το 2ο από τα 55 "Σονέτα προς τον Ορφέα", που αναφέρεται στην πεθαμένη Ευρυδίκη.
Εταιρεία Λογοτεχνών Πάφου. Μετάφραση: Δ. Γκότση και Α. Πετρίδη, Πάφος, Τυπογραφείο Στ.Λειβαδιώτη, 1995
STRAVINSKY, ORPHEUS
(βασισμένο στον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης).
Μπαλέτο του Στραβίνσκυ, σε συνεργασία και με χορογραφία του George
Balanchine, στο Hollywood, το 1947. Ήταν παραγγελία του Ballet Society
που το ίδρυσε ο Balanchine με τον Lincoln Kirstein. Τα σκηνικά και τα
κοστούμια ήταν του Isamu Noguchi. Το αρχικό καστ αποτελιόταν από 30
χορευτές. Η πρεμιέρα δόθηκε στις 28 Απριλίου 1948 στο Κέντρο της
Πόλης της Μουσικής και του Δράματος ΝΥ, όπου μετά την παράσταση και
κατόπιν επιθυμίας του προέδρου της εκτελεστικής επιτροπής του "Κέντρου
της Μουσικής και του Δράματος", δημιουργήθηκε η μόνιμη εταιρία "New York
City Ballet" με δάσκαλο τον Balanchine ο οποίος και παρέμεινε σαν
δάσκαλος μέχρι το τέλος της ζωής του, η δε λύρα του Ορφέα, σχέδιο του
Noguchi, έγινε το επίσημο σύμβολο του NYCB.
O Stravinsky έγραψε
αυτό το νεοκλασικό μπαλέτο την εποχή που μελετούσε τον "Ορφέα" του
Monteverdi και οι επιρροές του είναι εμφανείς.
Η αφίσα του Kokoschka για την πρεμιέρα του έργου του, το 1909
Επιμέλεια: De Profundis Ya
8/11/2014
"Murderer, the Hope of Women": Όπερα του Hindemith, πάνω στο ομώνυμο μονόπρακτο του ζωγράφου Oscar Kokoschka.
Το έργο, μαζί με την αφίσα και τα σχέδια του Kokoschka, δίνει την
αίσθηση της επιθυμίας να καταστρέψει ό, τι παρακμιακό στη διάρκεια του
19ου αιώνα στον Αυστροουγγρικό πολιτισμό των Αψβούργων. Αφορά στην
αιματηρή μάχη μεταξύ των δύο φύλων με ανατριχιαστικές εικόνες και με
βίαιες, παθιασμένες σκηνές. Η αφίσα υποδηλώνει τη δολοφονία του άνδρα
από τη γυναίκα, στο τέλος όμως ο άνδρας είναι αυτός που βγαίνει νικητής.
Οι αντιδράσεις των θεατών της πρεμιέρας υπήρξαν άγριες, κλήθηκε
η αστυνομία και στον Kokoscka δόθηκε προειδοποίηση για τη διατάραξη της
ειρήνης.
Όλο το μονόπρακτο: http://jonp.co.uk/kokoschka/morder.htm (εξαιρετικά μικρό)
Ο Hindemith έγραψε την ομώνυμη μονόπρακτη όπερα με λιμπρέτο του ίδιου
του Kokoscka, βασισμένο πάνω στο θεατρικό του έργο. Η πρεμιέρα του
δόθηκε στις 4.6.1921 στη Στουτγάρδη, με τον Fritz Busch στο πόντιουμ.
Σκίτσο του Kokoschka, πρεμιέρα, από το φινάλε του έργου
Caravaggio, "Narcissus" gazing at his own reflection (1594-96), oil on canvas, Galleria Nazionale d' Arte Antica
Επιμέλεια: De Profundis Ya
17/1/2015
Όταν πέθανε ο ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ, η λίμνη της ηδονής του μετατράπηκε από μια
κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά δάκρυα, και οι
Ορειάδες έφτασαν κλαίγοντας μέσα από τα δάση για να τραγουδήσουν στη
λίμνη και να την παρηγορήσουν.
Κι όταν είδαν ότι η λίμνη είχε
μετατραπεί από μια κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά
δάκρυα, χαλάρωσαν τους πράσινους βοστρύχους των μαλλιών τους και
κραύγασαν και είπαν στη λίμνη: "Δεν μας ξαφνιάζει που πενθείς έτσι τον
Νάρκισσο, τόσο όμορφος που ήταν".
"Μα ήταν όμορφος ο Νάρκισσος"; είπε η λίμνη.
"Ποιος το ξέρει αυτό καλύτερα από σένα;" απάντησαν οι Ορειάδες.
"Πέρναγε συνέχεια από μπροστά μας αλλά εσένα έψαχνε, και ξάπλωνε στις
όχθες σου και σε κοιτούσε, και στον καθρέφτη των νερών σου αντανακλούσε
την ομορφιά του.
Κι η λίμνη απάντησε: "Εγώ όμως αγαπούσα τον
Νάρκισσο γιατί, όσο ήταν ξαπλωμένος στις όχθες μου και με κοιτούσε, στον
καθρέφτη των ματιών του έβλεπα να αντανακλάται πάντα η δική μου
ομορφιά".
OSCAR WILDE, "The Disciple", το τρίτο από τα πεζά του ποιήματα.
*
Η προφητεία του Τειρεσία έλεγε: "Θα ζήσει ως τα βαθιά γεράματα αρκεί να μη δει ποτέ το πρόσωπό του"..
*
Για πρώτη φορά ο όρος "ναρκισσισμός" χρησιμοποιήθηκε από τον Freud το 1910.
*
ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ "ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ" Απόψε αγάπησα τα μάτια μου, κοιτώντας τα μες στον καθρέφτη: να ’ταν το φως, που, μες στην κάμαρα, τόσο λεπτά κι ανάερα πέφτει;
Nα ’ταν το ρόδο το απριλιάτικο, που το ’χα βάλει στη γωνία, να μην το δω να παραδίνεται στη βραδινή την αγωνία;
Να ’ταν, αλήθεια, το τριαντάφυλλο, που ξεψυχούσε στο ποτήρι, – ή κάποιοι πόθοι που με παίδευαν, και που είχαν απομείνει στείροι;…
Το ρόδο που ’σβηνε, το πάθος μου, το παραθύρι που δεν κλείνω, – ή μήπως επειδή σε κοίταξαν τόσο πολύ, το βράδυ εκείνο;
ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΟ
NICHOLAS TCHEREPIN, μουσική για τα Ballet Russes, με κοστούμια, σκηνογραφία
και λιμπρέτο του Léon Bakst και χορογραφία του Michel Fokine. Πρεμιέρα:
26 Απριλίου 1911, Théâtre de Monte Carlo, Monaco
Nicolas Poussin, Echo and Narcissus, 1630, oil on canvas, Musée du Louvre
Alexandre Cabanel, Echo, 1874, Metropolitan Museum of Art
GLUCK: Όπερα του W.Gluck, με λιμπρέτο του Louis-Théodore de Tschudi. Η
πρεμιέρα της δόθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1779 στην Όπερα του Παρισιού. Ο
Gluck την αναθεώρησε άλλες δύο φορές, το 1780 και 1781. Παίχτηκε λίγες
φορές, αλλά το 1987 ο René Jacobs αναβίωσε την αναθεωρημένη εκδοχή (η πρώτη χάθηκε, εκτός από το λιμπρέτο) το 1987 στο Φεστιβάλ του Schwetzingen. Εδώ υπάρχει happy end, κερδίζει ο Έρωτας με την επανένωση του Νάρκισσου με την Ηχώ.
René Jacobs, Live recording in 1987, at the Schwetzingen Festival.
Gyula Benczur, "Narcissus", 1881, Hungarian National Gallery
ΠΩΛ ΒΑΛΕΡΥ "ΟΜΙΛΕΙ Ο ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ"
Κρίνοι περίλυποι, ώ αδελφοί, από ομορφιά εγώ λιώνω, γιετί πολύ την ίδια σας επόθησα τη γύμνια, και προς εσάς, ω Νύμφες, Νύμφες των πηγών, τα μάταια δάκρυα μου έρχομαι μες στη σιωπή να δώσω, γιατί οι ύμνοι του ήλιου σβήνουνε!
Έφθασε, να, η εσπέρα. Νιώθω τα χόρτα τα χρυσά ν΄αυξάνουν στο άγιο θάμπος και τον καθρέφτη της υψώνει η επίβουλη σελήνη, αν, απ' τη νύχτα που έφθασε, η γυμνή πηγή έχει σβήσει. Έτσι, ριχτός μέσα σ΄αυτά τ΄αρμονικά καλάμια, απ' την περίλυπη ομορφιά μου, ώ σάπφειρε, αργολιώνω, παλιέ, πανάρχαιε σάπφειρε και μαγική εσύ κρήνη, όπου το γέλιο εξέχασα του πρωτινού καιρού μου. Πόσο θρηνώ τη διάφανη και τη μοιραία σου λάμψη, ώ κρηνη πένθιμη, για τα δάκρυά μου ετοιμασμένη, όπου τα μάτια μου άντλησαν σ΄ένα γαλάζιο ολέθριο την όψη μου από λούλουδα νωπά στεφανωμένη! Γλυκιά είναι η εικόνα αλίμονο! κι είναι τα δάκρυα αιώνια! ες στα γλαυκά αυτά δάση και τ' αδελφικά τα κρίνα κυματιστά αναδεύεται ένα φως ακόμη, μόνος αμέθυστος που αρκεί για να μαντεύσεις το μνηστήρα στο κάτοπτρό σου που το φώς μου τ' άθυμο με σέρνει, χλωμός αμέθυστος, ω εσύ καθρέφτη ακρίτου ονείρου! Να, στο νερό η λουσμένη απ' το φεγγάρι και τη δρόσο σάρκα μου, που η χλευαστική κι ύπουλη κρήνη υψώνει· να τ' ασημένια μπράτσα μου με τις λαμπρές κινήσεις. Τα οννά μου χέρια απαύδησαν στο λατρευτό χρυσάφι αυτόν το δέσμιο να καλούν που έχουν ζωστό τα φύλλα και στην ηχώ τα ονόματα των σκοτεινών θεών ρίχνω!
Χαίρε, ανταύγεια στα κλειστά, ηρεμαία νερά χαμένη! Νάρκισσε, η ώρα αυτή η ύστατη ένα απαλό είναι μύρο για τη γλυκιά καρδιά. Σ΄αυτό το άδειο το μνήμα επάνω για το νεκρό ξεφύλλισε το επιθανάτιο ρόδο. Το ρόδο ας είσαι, που μαδά, χείλι μου, το φιλί του για να κοιμάται το είδωλο γαλήνιο στ' όνειρό του, γιατί μονάχη, απόμακρη, μιλά ηρεμαία η νύχτα στ' άνθη τα τόσο ανάλαφρα κι ίσκιους χλωμούς γεμάτα· μα μες στα σμύρτα τα μακριά η σελήνη διασκεδάζει. Λατρεύω σε, ώ αμφίβολη κάτω απ' αυτά τα σμύρτα! Σάρκα ανθισμένη θλιβερά για τη μοναξιά μόνο, που καθρεφτίζεται έκθαμβη μες στο υπνωμένο δάσος, ω αβρή μιάς πριγκίπισσσας κι ενός εφήβου σάρκα. Η απατηλή ώρα είναι γλυκιά για τ΄όνειρο στα βρύα, κι η σκοτεινή ηδονή γεμίζει αυτό το σύσκιο δάσος. Νάρκισσε, χαίρε ή πέθανε! Έφθασε η αμφιλύκη! Ο αυλός επάνω στο γλαυκό το ενταφιασμένο ψάλλει των ηχηρών των κοπαδιών που φεύγουν την πικρία. Στα χείλη αυτά τα ρουμπινιά, στο ασάλευτο νερό, ω όμοια με την εσπέρα, ευλαβική ομορφιά, βουβή ομορφιά μου, κράτει το νύχτιο αυτό κι αβρά μοιραίο φίλημά μου, χάδι που αυτό το κρύσταλλο η ελπίδα του αλλοιώνει.
Πάρ' το μαζί σου, μες στην σκιά, ω εξόριστή μου σάρκα, και στάλαξε για το φεγγάρι, αυλέ απομακρυσμένε, στάλαξε δάκρυα μακρινά μες σ΄αργυρές υδρίες!
Μετάφραση: Εμμανουήλ Καίσαρ Εκδόσεις Καστανιώτη
John William Waterhouse, Echo and Narcissus, 1903, oil on canvas Walker Art Gallery
Ε. ΛΑΜΠΕΤΗ & Δ.ΧΟΡΝ
- Ποια είσαι εσύ που γελάς και κλαις μέσα στα φύλλα? - Αχ μείνε! - Αν σ' αρέσει η φωνή μου.. - -Χα χα χα..μιλάω.. - Χα χα χα...γελάω.. - Μα ποια είσαι? - Ποιος είσαι? - Με λένε Νάρκισσο. Νάρκισσο Μοναχό - Κι εμένα Ηχώ.. - Είσ' όμορφη? - Όμορφη.. - Ήθελα να δω τα μάτια σου - Αχ τα μάτια σου.. - Τα χείλια σου - Αχ τα χείλια σου.. - Πως το πες τ' όνομά σου? - Τ' όνομά σου.. - Είπα Νάρκισσος - Α, Νάρκισσος.. - Δεν είναι και τόσο όμορφο όνομα.. - Αχ, όμορφο όνομα.. - Λίγο φτωχό - Εμένα Ηχώ.. - Θέλω να σε ρωτήσω Ηχώ αν περνάει η στράτα εδώθε.. - Εδώθε.. - και που θα φτάσω αν την πάρω απ' εδώ να? - Πουθενά.. - Πουθενά? - Πουθενά - Παράξενο. Τρεις μέρες περπατάω και τώρα εσύ μου λες πως σταματάει η στράτα και πως άλλο δεν μπορώ να πάω? - Εγώ σ' αγαπάω.. Είπες μ' αγαπάς? - Μ' αγαπάς? - Δεν είπα τέτοιο πράγμα εγώ - Το πα εγώ!.. - Και που με ξέρεις? Εγώ δε σε ξέρω.. - Εγώ σε ξέρω! - Εγώ σε ξέρω μοναχά απ' τη φωνή σου - Άκουσα στα λαγκάδια τη φωνή σου.. - Χθες το βράδυ τραγούδισα μακρυά στις φτέρες - Σ' άκουσα στις φτέρες.. - Είμαι πολύ λυπημένος.. - Λυπημένος?.. - Θέλω να βρω κάτι που να τ' αγαπάω.. - Εγώ το βρήκα..σ' αγαπάω.. - Κανείς δεν νοιώθει μέσα μου τι νοιώθω - Εγώ σε νοιώθω.. - Ό,τι αγάπησα ως τώρα, το παράτησα. Το πιστεύεις? Κράτησε τόσο λίγο. Τόσο λίγο! - Τόσο λίγο.. - Έχω ένα μικρό δαίμονα μέσα μου που τα γκρεμίζει όλα, σε μια στιγμή. Ό,τι αγαπάω φτερουγίζει και φεύγει. Ότι αγγίζω χάνεται. Γι αυτό τραγουδάω τη νύχτα... - Σ' άκουσα τη νύχτα.. - ...θλιμμένα.. - Αχ να τραγούδαγες για μένα.. - Γι αυτό περπατάω τη μέρα, μέχρι να λυθούν τα γόνατά μου και να πέσω καταγής. - Αχ να σ' αγκάλιαζα στη Γης.. - Η πρώτη μου αγάπη ήταν ένα πουλί. Μα σαν έμαθα το τραγούδι του το βαρέθηκα. Ύστερα αγάπησα μιαν όμορφη που η ομορφιά της μάραινε τα λουλούδια. Μα σαν έγινε δικιά μου τη βαρέθηκα. Έπειτα αγάπησα τα όμορφα λόγια, τα νυχτιάτικα τραγούδια και τις κρυφές σκέψεις. Μα κι εκείνα γρήγορα τα βαρέθηκα. Πέρασα πάνω απ' όλα, καλπάζοντας σαν να μουνα καβάλα, πάνω σ' ένα μανιασμένο άσπρο άλογο που όλο έτρεχε και πουθενά δε στεκόταν, να πάρω λίγη ανάσα και να βρω λίγη χαρά! - Δεν υπάρχει χαρά.. - Αλλοίμονο αν δεν υπάρχει χαρά για μένα.. - Ούτε για μένα.. - Γιατί όταν γελάω γελάς και όταν κλαίω κλαις? - Πονάω όταν κλαις.. - Παράξενα εσύ συμπονάς τον ξένο πόνο.. - Πες μου τι χρώμα έχουν τα μάτια σου και τα μαλλιά σου? - Σαν τα δικά σου.. - Κι η φωνή σου? - Σαν τη δική σου.. - Εγώ δεν έχω ταίρι στον κόσμο να μου μοιάζει.. Με λένε Νάρκισσο. Νάρκισσο Μοναχό. - Κι εμένα Ηχώ...
Απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Νότη Περγιάλη ''Ηχώ και Νάρκισσος'' με τον Δημήτρη Χορν και την Ελλη Λαμπέτη. Ραδιοφωνική σκηνοθεσία,Μήτσος Λυγίζος. 1954
