ΡΟΜΑΙΝ ΡΟΛΑΝ - Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΜΠΕΤΟΒΕΝ

Carl Traugott Riedel, Portrait of Beethoven as a young man, 1801
5 χρόνια δλδ. πριν τον αρραβώνα του με την Τερέζα.

Επιμέλεια: De Profundis Ya 

18/11/2015

Από το βιβλίο του Romain Rolland "Ο Βίος του Μπετόβεν"

Η ευτυχία του (Beethoven) είχε επιφανεί. Το Μάϊο του 1806 αρραβωνιαζόταν με την Τερέζα φον Μπρούνσβικ. Αυτή τον αγαπούσε από χρόνια,- από τότε, κοριτσάκι ακόμα, που ο Μπετόβεν της έδινε μαθήματα πιάνου, τον πρώτον καιρό της διαμονής του στην Βιέννη. Ο Μπετόβεν ήταν φίλος του αδελφού της, του κόμιτος Φραγκίσκου. Στα 1806, τον φιλοξένησαν στο Μάρτονβαζάρ της Ουγγαρίας, κι ΄εκεί αγαπήθηκαν. Η ανάμνηση των ευτυχισμένων εκείνων ημερών έχει διασωθεί σε διάφορες αφηγήσεις της Τερέζας φον Μπρούνζβικ.

«Μιά Κυριακή βράδυ, λέει, μετά το δείπνο, στο φως του φεγγαριού, ο Μπετόβεν εκάθισε στο πιάνο. Στην αρχή, πέρασε το χέρι του απλωτό πάνω στο πλήκτρα. Ο Φραγκίσκος κι εγώ το ξέραμε αυτό. Έτσι άρχιζε πάντα. Ύστερα, χτύπησε μερικές συγχορδίες στις βαθιές νότες · και, αργά, με μια μυστηριώδη επισημότητα, έπαιξε ένα τραγούδι του Σεβαστιανού Μπαχ: «Αν θέλεις να μου δώσεις την καρδιά σου, δος μου την πρώτα μυστικά· έτσι που τη διπλή μας σκέψη, να μη μπορεί κανείς να τη μαντέψει»

Η μητέρα μου κι’ ο εφημέριος είχαν αποκοιμηθεί· ο αδερφός μου κύτταζε μπρός του, σοβαρός· κι’ εγώ, που το τραγούδι και η ματιά του έφταναν ως μέσα μου, ένιωσα τη ζωή στην πληρότητά της. – Την άλλη μέρα το πρωί συναντηθήκαμε στο πάρκο.

Μου είπε: «Γράφω τώρα ένα μελόδραμα. Η κύρια μορφή του είναι μέσα μου, εμπρός μου, παντού όπου πάω, παντού όπου στέκομαι. Ποτέ δεν έφτασα σε τέτοιο ύψος. Όλα είναι φως, αγνότητα, φέγγος. Ως τώρα, ήμουνα σαν το παιδί των παραμυθιών, που μαζεύει χαλίκια και δε βλέπει το έξοχο λουλούδι που ανθίζει στο δρόμο του…. "

Έγινα μνηστή του το Μάιο του 1806, με μόνη τη συγκατάθεση του πολυαγαπημένου μου αδελφού Φραγκίσκου.»

Το έργο του Μπαχ (από το τετράδιο της Άννας Μαγκνταλένα) 

που έπαιξε ο Μπετόβεν μπροστά στα αδέρφια.
Willst du dein Herz mir schenken,
So fang es heimlich an,
Dass unser beider Denken
Niemand erraten kann.
Die Liebe muss bei beiden
Allzeit verschwiegen sein,
Drum schließ die größten Freuden
In deinem Herzen ein.

Behutsam sei und schweige
Und traue keiner Wand,
Lieb' innerlich und zeige
Dich außen unbekannt.
Kein' Argwohn musst du geben,
Verstellung nötig ist.
Genug, dass du, mein Leben,
Der Treu' versichert bist.

Begehre keine Blicke
Von meiner Liebe nicht,
Der Neid hat viele Stricke
Auf unser Tun gericht.
Du musst die Brust verschließen,
Halt deine Neigung ein.
Die Lust, die wir genießen,
Muss ein Geheimnis sein.

Zu frei sein, sicher gehen,
Hat oft Gefahr gebracht.
Man muss sich wohl verstehen,
Weil ein falsch Auge wacht.
Du musst den Spruch bedenken,
Den ich zuvor getan:
Willst du dein Herz mir schenken,
So fang es heimlich an.

H appassionata, που τη θεωρούσε ως τη δυνατώτερη σονάτα του, βγαίνει στα 1807, και είναι αφιερωμένη στον αδελφό της Τερέζας. Στην ίδια την Τερέζα αφιερώνει τη ρεμβαστική και ευφάνταστη σονάτα op. 78 (1809). 

Ένα αχρονολόγητο γράμμα, που απευθύνεται Στην ΑΘΑΝΑΤΗ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ, εκφράζει, όχι λιγώτερο από την Appassionata την ένταση του έρωτά του:

«Άγγελέ μου, εσύ που είσαι για μένα το παν, ύπαρξή μου… η καρδιά μου φουσκώνει απ’ τα πάρα πολλά που έχω να σου πω…
Ά ! όπου βρίσκομαι, είσαι και συ μαζί μου… Κλαίω, όταν σκέφτομαι ότι, πιθανώτατα, δε θα λάβεις τις πρώτες μου ειδήσεις πριν από την Κυριακή.
Σ΄αγαπώ, όπως μ’ αγαπάς, αλλά πολύ πιο δυνατά… Ά ! Θεέ!
Τι ζωή κι’ αυτή! Χωρίς εσένα! Τόσο κοντά, τόσο μακριά
… Οι στοχασμοί μου τρέχουν προς εσένα, αθάνατη αγαπημένη μου, κάποτε χαρούμενοι, ύστερα θλιμένοι, ρωτώντας τη μοίρα, ζητώντας να τους πει αν θα μας εισακούσει.
Μόνο μαζί σου μπορώ να ζήσω, ή αλλιώς δε ζω… Ποτέ άλλη γυναίκα δε θα πάρει την καρδιά μου. Ποτέ!
Ποτέ!
Ω Θεέ! Γιαατί να πρέπει να χωρίζονται οι άνθρωποι όταν αγαπιούνται; Και όμως η ζωή μου, καθώς είναι σήμερα, είναι μια ζωή όλο λύπες. Ο έρωτάς σου μ΄έκαμε συγχρόνως τον πιο ευτυχισμένο και τον πιο δυστυχισμένον από τους ανθρώπους.
… Ησύχασε…. Ησύχασε
αγάπα με!
Σήμερα,
χτές,
τι φλογερή ανάταση, τι δάκρυα προς εσένα!
εσένα
εσένα
ζωή μου
σύμπαν μου!
Έχε γειά!
ω, μην πάψεις να μ’ αγαπάς,
μην αρνηθείς ποτέ την καρδιά του αγαπημένου σου Λ.
Αιώνια δικός σου
αιώνια δική μου
αιώνια δικοί μας»

Η Τερέζα είχε δώσει το πορτραίτο της στον Μπετόβεν, με την αφιέρωση: «Στη σπάνια μεγαλοφυΐα, στο μεγάλο καλλιτέχνη, στον καλόν άνθρωπο. Τ. Β.». Aυτό το πορτραίτο βρίσκεται ακόμα στο σπίτι του Μπετόβεν, στη Βόννη. Δημοσιεύεται στο Βίο του Μπετόβεν του Frimmel, σελ. 29, και στους Musical Times της 15ης Δεκεμβρίου 1892. ( Ήταν αντίγραφο, πιθανώτατα της ίδιας της Τερέζας, από το πρωτότυπο του Kallbofer, που βρίσκεται στον πύργο της Korompa).

O Μπετόβεν έλεγε, στα 1816: «Όταν τη σκέφτομαι, η καρδιά μου χτυπάει όμοια δυνατά, όπως την ημέρα που την πρωτόειδα» Της ίδιας εκείνης χρονιάς είναι οι έξι μελωδίες στην μακρινήν αγαπημένη (an die ferne Geliebte), op. 98, με τον τόσο συγκινητικό και βαθύ χαρακτήρα. Γράφει στις σημειώσεις του: «Η καρδιά μου ξεχειλίζει στο αντίκρυσμα της θαυμαστής αυτής φύσης, και όμως Εκείνη δε βρίσκεται εδώ, κοντά μου!»



Σημείωση: Πολλοί υποστήριξαν, ότι η Αθάνατη αγαπημένη ήταν η Τερέζα. Άλλοι το αμφισβήτησαν. Το πρόβλημα παραμένει σκοτεινό και ο Romain Rolland δεν φαίνεται να αποκλίνει προς την πρώτη γνώμη. Όπως σημειώνει, επιφυλάσσεται να εξετάσει διεξοδικώτερα το ζήτημα, όταν έρθουν στο φως και άλλα στοιχεία.

Μετάφραση Νάσου Δετζώρτζη
Πηγή: Νέα Εστία, ΕΚΕΒΙ