Ακούτε Κλασική Μουσική;: LUCIA di LAMMERMOORE-DONIZETTI

Δευτέρα 29 Φεβρουαρίου 2016

LUCIA di LAMMERMOORE-DONIZETTI

Gaetano Donizetti (Portrait by Giuseppe Rillosi)
Museo del Teatro alla Scala

Επιμέλεια: Myrto Zacharopoulou
29/11/2014

Gaetano DONIZETTI (29 Nοεμβρίου 1797-8 Απριλίου 1848).

Σαν σήμερα γεννήθηκε στο Μπέργκαμο της Λομβαρδίας ο μεγάλος αυτός Ιταλός συνθέτης της όπερα “belcanto” και πολύπλευρος δραματουργός.

Συνέθεσε πάνω από 70 όπερες τα δύο τρίτα από τις οποίες είναι opera serie ή semiserie (σοβαρές ή ημισοβαρές),επίσης καντάτες για σόλο φωνή,θρησκευτικά έργα,τραγούδια,ορχηστρικά έργα και έργα μουσικής δωματίου μεταξύ των οποίων 18 κουαρτέτα για έγχορδα.

Παιδί φτωχής οικογένειας δείχνει από πολύ μικρό να έχει κλίση στη μουσική γεγονός που ωθεί τον θείο του να χρηματοδοτήσει τα πρώτα του μαθήματα.Η άφιξη στο Μπέργκαμο του Johann Simon Mayr(1763-1845) είναι καταλυτική για την μετέπειτα πορεία του μικρού Γκαετάνο.Σε ηλικία εννέα ετών παρακολουθεί δωρεάν μαθήματα που παραδίδει ο Γερμανός μουσικός στον ναό της Santa Maria Maggiore τα λεγόμενα lezioni caritatevoli.O Mayr αναγνωρίζοντας τις εκπληκτικές του ικανότητες μεσολαβεί να τον δεχθούν στο μουσικό λύκειο της Μπολόνιας όπου συνεχίζει τις σπουδές του με τον δάσκαλο του Rossini πατέρα Stanislao Mattei.Mόλις ένα χρόνο αργότερα γράφει την πρώτη του όπερα “Πυγμαλίων”.

Στη συνέχεια ξεκίνησε γράφοντας ορχηστικά έργα.
Η παρουσίαση της πρώτης του όπερας “Zaraida di Granata” στη Ρώμη το 1822,τράβηξε την προσοχή του διάσημου ιμπρεσάριου Ντομένικο Μπαρμπάια καί έγινε αιτία στο εφεξής να αφιερωθεί ο Donizetti κυρίως στην όπερα.
Η διεθνής αναγνώριση ήρθε το 1830 με την “Anna Bolena”στο Μιλάνο.
Ακολούθησαν και άλλες επιτυχίες όπως το“L'Elisir d'amore”στο Μιλάνο το 1832,'”Lucrezia Borgia” στο Μιλάνο το 1833 και “Lucia di Lammermoor”το 1835 στη Νάπολη.
Δεν σημείωσαν επιτυχία όλες του οι όπερες όταν παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά.

Η όπερα του “Maria Stuarda” το 1834 στη Νάπολη ήταν παταγώδης απoτυχία.
Μετά την σύνθεση και άλλων ανάλογων έργων με την ίδια τύχη και λόγω του πρόωρου θανάτου της γυναίκας του ο συνθέτης εγκαταστάθηκε (όπως ο Bellini και ο Rossini) στο Παρίσι όπου γνώρισε γρήγορα την επιτυχία με τις όπερες “La fille du regiment”,”La favorite” το 1840,που τότε ο Berlioz έκανε λόγο για μία πραγματική “εισβολή”.
Από εκεί και πέρα,λόγω προβλημάτων υγείας ο Donicetti είχε κάποιες περιόδους δημιουργικής έμπνευσης(“Linda di Chamonix”,1842 και “Don Pascuale”το 1843.Η τελευταία δεκαετία της ζωής του σημαδεύτηκε από την επιδείνωση της σύφιλης από την οποία έπασχε και που ήταν η αιτία θανάτου του στο Μπέργκαμο.Στην αρχή νοσηλευόταν σε ένα σανατόριο και στη συνέχεια διέμενε σε φίλους του που τον συνέδραμαν μέχρι τον θάνατο του.

Opera “LUCIA di LAMMERMOORE”
“Λουτσία ντι Λαμερμούρ”
H απόλυτη μουσική έκφραση της τρέλας.....και η αποθέωση του έρωτα.....
Mία τραγική όπερα (dramma tragico) σε τρείς πράξεις
και επτά σκηνές,σε λιμπρέτο του Σαλβατόρε Καμμαράνο. Το λιμπρέτο βασίζεται στο μυθιστόρημα του Sir Walter Scott,
“The pride of Lammermoor” (η νύφη του Lammermoor) που λέγεται πως πρόκειται για πραγματική ιστορία.

To έργο διαδραματίζεται στη Σκωτία του 17ο αιώνα με τους βίαιους πολέμους και τα φέουδα.
O συγγραφέας W.Scott είχε συμβάλλει με τα μυθιστορήματα του στις αρχές του 19ου αιώνα,στον καθορισμό της ταυτότητας της Σκωτίας,που η ιστορία και ο πολιτισμός της αποτελούσε θέμα προσφιλές στους τότε Ευρωπαίους.
Η ιστορία αφορά την συναισθηματικά εύθραυστη Lucy Ashton (Lucia) που η οικογένεια της βρίσκεται σε διαμάχη με την οικογένεια του αγαπημένου της.Από τη μια πλευρά οι προτεστάντες Ashtons και από την άλλη οι Ravenswoods οι καθολικοί υποστηρικτές της Queen Mary της Σκωτίας.
Σύμφωνα με την υπόθεση του έργου ο Ενρίκο σκοπεύει να παντρέψει την αδελφή του Λουτσία με τον Αρτούρο.

Όμως αυτή αγαπάει τον Εντγκάρντο(Edgar του Ravenswood),τον άσπονδο εχθρό της οικογένειας.
Παραπλανημένη από ένα ψεύτικο γράμμα που την κάνει να πιστέψει πως ο αγαπημένος της δεν είναι πιστός συμφωνεί να παντρευτεί τον Αρτούρο έναν άνθρωπο τον οποίο απεχθάνεται.
Όταν επιστρέφει ο αθώος Εντγκάρντο από μία πολιτική αποστολή, την καταριέται.Η Λουτσία και ενώ είναι σε εξέλιξη οι εορταστικές εκδηλώσεις του γάμου της,τρελαίνεται,και εμφανίζεται μπροστά στους καλεσμένους με ένα αιματοβαμμένο λευκό φόρεμα κρατώντας ένα μαχαίρι με το οποίο σκότωσε τον άνδρα της. Φαντάζεται ότι παντρεύεται τον Εντγκάρντο,ονειρεύεται την συγνώμην του και εύχεται να πεθάνει.

Όταν μαθαίνει τον θάνατο της ο Εντγκάρντο αυτοκτονεί,ώστε να μπορούν να ενωθούν στον ουρανό.
Στην πρώτη παρουσίαση του έργου στις 26 Σεπτεμβρίου 1835 στο θέατρο San Carlo της Νάπολης,τον ρόλο του έργου τραγούδησε η περίφημη πριμαντόνα Φάννυ Τακινάρντι-Περζιάνι και στο ρόλο του Εντάργκο ο Gilbert Duprez άλλωστε για αυτούς είχαν γραφεί οι δύο ρόλοι.
Στις 19 Ιανουαρίου 1848 το έργο παίχθηκε στο Παρίσι,στις 5 Απρίλη του 1868,παίχθηκε στο Λονδίνο στο Princess Theater και στις 14 Νοεμβρίου 1849 παίχθηκε στην Ν.Υόρκη.

H Lucia di Lamermoor είναι ένα αριστούργημα της Ιταλικής όπερας,με υπέροχες μελωδίες και περίτεχνα περάσματα που αποτελούν τα εκφραστικά μέρη της τραγικής ιστορίας όπως εξελίσσεται κυρίως αυτά των έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων της ηρωίδας γύρω από το πρόσωπο της οποίας περιστρέφεται το έργο.

Η ψυχική κατάσταση της ηρωίδας αντανακλάται στα όργανα της ορχήστρας.
Η ονειρική άρπα εισάγει την πρώτη σκηνή,ο λαμπερός ήχος των εγχόρδων συνοδεύει το τέλος του ντουέτου με τον Εντγκάρντο,
το μελαγχολικό όμποε συνοδεύει την αντιπαράθεση της με τον Ενρίκο ενώ το φλάουτο κυριαρχεί στη “σκηνή της τρέλας”.

Το περίφημο σεστέτο .
Το σεστέτο στο τέλος της δεύτερης πράξης “Qui mi frena a tal momento...”ποιός τούτη την στιγμή με σταματάει”(Εντγκάρντο),
ξεδιπλώνει με δραματική ένταση την οικογενειακή διαμάχη.
Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα κομμάτια της δραματικής μουσικής ώστε να ανταγωνίζεται στην ιταλική όπερα με το κουαρτέτο του “Rigoletto”.

Η γνωστή “σκηνή της τρέλας”
Η Lucia δεν βρίσκει ποτέ την γαλήνη παρά μόνο όταν καλεί τον θάνατο.Ακόμη και τα φαινομενικά ήρεμα λόγια της “Ιl dolce suono....Spargi d'amaro pianto...( O ήχος της φωνής του ο γλυκός....Χύσε δάκρυα πικρά..),διακόπτονται από απότομες αρμονικές εναλλαγές.
Ωστόσο η παραφροσύνη της περιγράφεται με έναν απέριττο τρόπο με το ρετσιτατίβο εν είδει απαγγελίας με χρήση μουσικών στολιδιών που συμβολίζουν το σταδιακό παραλήρημα της Lucia.
Η σκηνή της τρέλας στη τρίτη πράξη,δίνει την ευκαιρία σε μία λυρική υψίφωνο σοπράνο να ξεδιπλώσει την τεχνική της με τους βοκαλισμούς που αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του μουσικού πορτραίτου της ηρωίδας.

Ιδανικές ερμηνεύτριες για τον ρόλο της Lucia υπήρξαν η Virginia Ζeani,Leyla Gencer,Αnna Moffo και κυρίως η Renata Scotto και η Joan Sutherland,όλες τους λυρικές υψίφωνοι με εξαιρετική ευελιξία και μεγάλη έκταση φωνής.Η Joan Sutherland μάλιστα έκανε το ντεπούτο της στο Royal Opera House,Coven Garden στο Λονδίνο 10 1959 και καταχειροκροτήθηκε στο ρόλο της Lucia.
Η εμφάνιση ωστόσο στο προσκήνιο της Maria Callas το 1950 προσέθεσε ένα φωνητικό και δραματουργικό μάθημα που αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης παλαιότερων αλλά και κυρίως νεώτερων σύγχρονων ερμηνευτριών. Νεώτερες ερμηνεύτριες όπως η Anna Netrebko,Natalie Dessay,Diana Damreau.

Αλλά και η Γερμανίδα υψίφωνος Αlexandra von der Weth η οποία έγινε δεκτή ως η ενσάρκωση της Λουτσίας το 1999 στην παράσταση της Γερμανικής όπερας του Ρήνου,θέατρο της πόλης του Ντούισμπουργκ.

Η σαρανταεξάχρονη σήμερα υψίφωνος συγκίνησε τότε τον κόσμο όχι μόνο για την κρυστάλλινη φωνή της αλλά κυρίως για την πειστικότατη υποκριτική της στο ρόλο.
Θα προέτρεπα όσους από τους αγαπημένους φίλους διαθέτουν λίγο χρόνο, να εστιάσουν στις εκφράσεις του προσώπου της στην σκηνή της τρέλλας (σε full screen),στο αντίστοιχο μουσικό μου σχόλιο!!!!

Πηγές: https://en.wikipedia.org/wiki/Lucia_di_Lammermoor