MADRIGALS

Το μαδριγάλι είναι είδος κοσμικής, πολυφωνικής, φωνητικής μουσικής που άνθισε την εποχή της Αναγέννησης. Πρωτοεμφανίζεται στην Ιταλία του 14ου αιώνα και λαμβάνει δύο κύριες μορφές: το μαδριγάλι του τρετσέντο (ιτ. trecento = τριακόσια· αναφέρεται στην εποχή του 1300 μ.Χ.) και το κυρίως ειπείν μαδριγάλι του 16ου και 17ου αιώνων, που εμφανίζεται και εκτός Ιταλίας. Αργότερα αναπτύσσονται και άλλοι τύποι, όπως το αγγλικό μαδριγάλι και το μαδριγάλι κοντσερτάντο, ενώ αποτέλεσαν τη βάση για την ανάπτυξη άλλων ειδών φωνητικής μουσικής, όπως η σανσόν, η καντάτα και τέλος η άρια. Το ζενίθ του φτάνει στα μέσα του 16ου αιώνα, αποτελώντας το κυρίαρχο είδος κοσμικής φωνητικής μουσικής. Στις αρχές του 17ου αιώνα το μαδριγάλι εκτοπίζεται σταδιακά από την άνοδο της μονωδίας, το νέο ύφος που οδηγεί στην εδραίωση της όπερας.
Μουσικολογικά, προέρχεται από τη στροφική φρόττολα, ωστόσο το μαδριγάλι συνήθως δεν έχει επαναλήψεις και αποτελεί αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται through-composed (ελεύθερη απόδοση: "διαπερατή σύνθεση"). Σ' αυτόν τον τύπο σύνθεσης, οι συνθέτες επιχειρούν να αποδώσουν με μουσικό τρόπο το νόημα του κειμένου όχι συνολικά, αλλά της κάθε φράσης ξεχωριστά, ή ακόμα και τονίζοντας συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά.
Ετυμολογικά, η λέξη μαδριγάλι έχεις τρεις ενδεχόμενες προελεύσεις:

1. materialis (υλικό), υπό την έννοια του κοσμικού, καθώς το μαδριγάλι είναι είδος κοσμικής μουσικής.
2. matricalis (μητρικό), υπό την έννοια της μητρικής γλώσσας, καθώς στο μαδριγάλι χρησιμοποιούνται τα ιταλικά, και όχι τα -καθιερωμένα στη μουσική- λατινικά.
3. mandrialis (ποιμενικό), καθώς τα περισσότερα πρώιμα μαδριγάλια είχαν βουκολική θεματολογία.

Το μαδριγάλι του τρετσέντο

Petrarca 1304-1374

Το μαδριγάλι του τρετσέντο είναι συνήθως για δύο ή τρεις φωνές, όπου την κύρια φωνή μιμείται με πιο απλοϊκό τρόπο η δεύτερη (ή τρίτη) φωνή. Τα κείμενα -με κεντρικό θέμα την αγάπη και τον έρωτα- είναι μάλλον λιτά και η δομή τους απλή (2-3 τρίστιχα με επωδό, ή ομοιοκατάληκτο δίστιχο)· κύριοι ποιητές του είδους υπήρξαν οι Βοκκάκιος, Πετράρχης, Σακέττι και Σολντανιέρι.
Υπότυπος του είδους υπήρξε και το μαδριγάλι-κανόνας, στο οποίο οι δύο φωνές είναι γραμμένες σε κανόνα, ενώ η τρίτη (συνήθως ο τενόρος) αποτελεί ελεύθερη γραμμή. Το είδος αυτό αναπτύχθηκε το β΄ μισό του 14ου αιώνα και αντλεί την προέλευσή του από την αντιστικτική κάτσια.
Κύριοι εκφραστές του είδους είναι ο Τζάκοπο ντα Μπολόνια, ο Τζιοβάννι ντα Φιρέντσε και ο Φραντσέσκο Λαντίνι.

Voccaccio 1313-1375

Το μαδριγάλι του 16ου αιώνα
Όσον αφορά στο κείμενο, επικρατεί ο Βοκκάκιος και ο Πετράρχης και αργότερα οι ποιητές Αριόστο, Τάσσο και Πιέτρο Μπέμπο. Προς το τέλος του 16ου αιώνα προτιμώνται οι ελεύθεροι στίχοι (rime libere), κατά την προτροπή και του Ιταλού θεωρητικού της μουσικής Τζοζέφο Τσαρλίνο (1558). Χρησιμοποιούνται συνδυασμοί δύο έως οκτώ φωνών, αν και τα περισσότερα είναι για τρεις έως έξι φωνές. Το μελοποιημένο κείμενο είναι πάντα κοσμικό, ποιήματα και μικρά πεζά κείμενα• στον αντίποδα βρίσκεται το μοτέτο, όπου χρησιμοποιούνται εδάφια της Αγίας Γραφής, αλλά όχι τα μέρη της λειτουργίας. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η απουσία συνοδείας (εκτελούνται δηλαδή a cappella) αν και ορισμένοι συνθέτες, όπως ο Ιταλός Κάρλο Τζεζουάλντο, ενθάρρυναν τη μερική χρήση οργάνων.
Μαδριγάλι - Βικιπαίδεια
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%B9

Επιλογή έργων

από μέλη της ομάδας

"Ακούτε Κλασική Μουσική; Εγώ ακούω."

14ος αι.

*De Profundis Ya
Fenice fu' - Jacopo da Bologna (Ars nova italiana)  
http://www.youtube.com/watch?v=a-FYwWFgesU&list=LLFMOzDHUrXnYBK1wL74-m_w





16ος-17ος αι.

Title page of the first (1602) Le Nuove musiche.

*De Profundis Ya
"Amor ch´attendi" (G.Caccini 1551?- 1618) - Joel Frederiksen (Bass)
 http://www.youtube.com/watch?v=Aky_KplzBuE&playnext=1&list=PL8EB3CC8643069DA1
Caccini Giulio - " Amor ch'attendi "
 http://www.youtube.com/watch?v=ymhh55oWEAg
Maurizia Barazzoni,soprano

Amor ch'attendi,
Amor che fai?
Su, che non prendi
Gli strali omai;
Amor vendetta,
Amor saetta
Quel cor ch'altero
Sdegna 'l tuo impero.

Ò pompa, ò gloria,
Ò spoglie altere,
Nobil vittoria
S'Amor la fere;
Amor ardisci,
Amor ferisci,
Amor et odi
Qual havrai lodi.

Amor possente
Amor cortese
Dirà la gente
Pur arse e prese
Quella crudele,
Che, di querele
Vaga, e di pianti,
Schernia gli amanti.

Quel cor superbo
Langue e sospira,
Quel viso acerbo
Pietate spira.
Fatti duoi fiumi
Quei crudi lumi,
Pur versan fore
Pianto d'amore.

Se cruda e ria
Negò mercede,
Humile e pia
Mercede hor chiede.
Ò face, ò strale,
Alta immortale,
Che fia che scampi
S'il ghiaccio avvampi.

Dall'alto cielo
Fulmina Giove,
L'Arcier di Delo
Saette piove,
Ma lo stral d'oro
S'orni d'alloro
Che di possanza
Ogni altro avanza.
και η μετάφραση στα αγγλικά
Love, what are you waiting for? (Rinuccini, set by Giulio Caccini) (The Lied, Art Song, and Choral T
 http://www.recmusic.org/lieder/get_text.html?TextId=25756 
 

*De Profundis Ya
Ye that do in pleasure live - John Wilbye (1574 - 1638)  
http://www.youtube.com/watch?v=vvB5gZQc4ho
 

 

*Κλειώ Σεφεριάδου
Monteverdi - Madrigals, book IV (I Fagiolini).
http://www.youtube.com/watch?v=r_E2ddZp2zI&feature=share
Monteverdi: Madrigals, Book 4
http://www.medieval.org/emfaq/cds/op1-81.htm
*Dimitris Marinopoulos
Monteverdi - Madrigal - Si dolce è il momento - Jaroussky - Subtítulos Español
http://www.youtube.com/watch?v=8ubVjpXygNw&feature=youtu.be





*De Profundis Ya
Monteverdi Claudio - Zefiro torna e'l bel tempo rimena (Alessandrini)
http://www.youtube.com/watch?v=9105NkJxjGA

 Il Sesto Libro de Madrigali a cinque voci (1614)"Zefiro torna e'l bel tempo rimena"
(Francesco Petrarca, 1304 - 1347)
 Zefiro torna, e 'l bel tempo rimena,
e i fiori e l'erbe, sua dolce famiglia,
et garrir Progne et pianger Filomena,
e primavera candida e vermiglia.

 Ridono i prati, e 'l ciel si rasserena;
Giove s'allegra di mirar sua figlia;
l'aria e l'acqua e la terra è d'amor piena;
ogni animal d'amar si riconsiglia.

 Ma per me, lasso, tornano i più gravisospiri,
che del cor profondo traggequella
ch'al ciel se ne portò le chiavi;

e cantar augelletti, e fiorir piagge,
e 'n belle donne oneste atti soavisono un deserto,
e fere aspre e selvagge.

 Zephyr returns and with him fair weather,and the flowers and grass, his sweet family,
and Procne’s warbling and Philomel’s plangent song,and spring in all its white and crimson display.

The meadows laugh, the sky is serene;
Jove delights in watching his daughter;
air and sea and earth are full of love;
every beast tells itself to find a mate.

Yet for me, alas, return those heaviest ofsighs,
drawn from the depths of my heart
by she who has taken its keys to heaven;

and despite birdsong and fields of flowers
and the honest, gentle acts of fair maidens
I am but a desert, surrounded by savage beasts.