VOLTAIRE, BERNSTEIN

Maurice Quentin de La Tour, Portrait de Voltaire (c. 1737, musée Antoine Lécuyer)

Επιμέλεια: Christos Sipsis

28/1/2013

Θυμήθηκα  κατι καταχωνιασμενες σημειωσεις και συνδεσμους σχετικα την απόπειρα του Leonard Bernstein να "ντύσει" με μουσική τον "Αγαθούλη" (Candide), ενα απο τα κορυφαία εργα του μεγαλου Γάλλου στοχαστη. Πριν συνεχισω να τονίσω ότι, κατα την άποψή μου, το αποτελεσμα είναι αρκετα μετριο. Σπευδω όμως να προσθεσω ότι το εγχείρημα ήταν ιδιαίτερα δυσκολο. Τόσο δύσκολο που αναρωτιέμαι αν υπαρχει σήμερα συνθετης ικανος να αναμετρηθει με επιτυχία με το συγκεκριμενο -ιδιόμορφο- κειμενο.

Ο ΑΓΑΘΟΥΛΗΣ (CANDIDE)

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Κ. Β.

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΑΘΗΝΑΙ 1922

Το διήγημα αυτό του Βολταίρου είναι μια σάτυρα ενάντια στο φιλοσοφικό δόγμα της αισιοδοξίας του Λάιμπνιτε, ότι ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος από όσους ημπορούσαν να γίνουν. Σ' εποχή που ρήμαζαν και ματοκυλούσαν την Ευρώπη οι θρησκευτικοί πόλεμοι, ή οι ληστρικοί των διαφόρων ηγεμόνων, που η Ιερά Εξέτασις έψηνε τους ανθρώπους σαν αρνιά, που οι αγριότητες των Ευρωπαίων εμπόρων στην Αμερική είχαν ξεπατώσει τους ιθαγενείς, που η Μεσόγειος θάλασσα ήταν γεμάτη Μπαρμπερίνους πειρατές, ώστε καμιά ασφάλεια δεν υπήρχε για τους ταξιδιώτες, ένα τέτιο δόγμα ήτανε πολύ προκλητικό και δε μπορούσε να μη κινήση τη σατυρική βέρβα του Βολταίρου, που η μεγαλοφυία του τούτο είχε το χαρακτηριστικό: να βλέπει με ασύγκριτη διαύγεια τη γελοία όψι των ανθρωπίνων σκέψεων και πράξεων.

Σε κανένα του άλλο έργο δεν εξεδήλωσε τόσο άφθονη, τόσο πηγαία, τόσο σπαρταριστή αυτή του τη βέρβα. Μας παρουσιάζει μ' ένα ύφος γρήγορο και άνετο την αλλόκοτη και αξιοδάκρυτη μαζί Οδύσσεια του Αγαθούλη, αυτού τον δυστυχισμένου μεταφυσικού, που μπροστά στις τραγικότερες περιπέτειες μπορεί να συλλογίζεται περί αιτίας και αποτελέσματος. Μας περιφέρει μαζί του στη Γερμανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Αφρική, Αμερική, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Τουρκία, όπου με σειρές από ξεκαρδιστικά επεισόδια μας δείχνει την ηθική αποσύνθεσι κάθε τόπου, τη δυστυχία και την άγνοια που δέρνει τα λαϊκά στρώματα, την ασυνειδισία και την σκληρότητα και τη ματαιότητα των ανωτέρων στρωμάτων. Και καταλήγει, πως ο καλύτερος τρόπος ν' αποφεύγη κανείς τον πόνο είναι η εργασία, που ηθικοποιεί, καθώς και το να μην ανακατεύεται στα δημόσια πράγματα.

 Αξιζει να δειτε τουλαχιστον μερος του βιντεο - όσοι εχετε καποια ανεση σττα Αγγλικα- αν μη τι άλλο για το "λιμπρετο" που σε κάποια σημεια είναι απολαυστικό ... 

 Όλο το έργο

Το απολαυστικό 1ο κεφαλαιο του εργου του Βολταίρου:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I

Πώς ο Αγαθούλης ανατράφηκε σ' έναν ωραίον πύργο και πώς διώχτηκε απ' εκεί.

Ζούσε στη Βεστφαλία, στον πύργο του κυρίου βαρώνου Τούντερ-τεν- τρονκ, ένας νέος, που η φύση τούχε δώσει το μαλακώτερο χαρακτήρα. Η φυσιογνωμία του φανέρωνε την ψυχή του. Η κρίσις του ήτανε πολύ σωστή και το πνεύμα του πολύ απλό: γι' αυτόν το λόγο, νομίζω, τον ωνόμασαν Αγαθούλη. Οι παλιοί υπηρέτες του σπιτιού είχαν την υποψία, πως ήτανε γυιός της αδελφής του κυρίου βαρώνου κ' ενός τιμίου ευπατρίδη από τα περίχωρα, που η δεσποινίς αυτή δε δέχτηκε ποτές να τον παντρευτή, γιατί, δε μπορούσε να δείξει περισσότερες από εβδομήντα μια γεννιές, ενώ το υπόλοιπο του γεννεαλογικού του δένδρου χανότανε μέσα στο αίσχος του χρόνου.
Ο κύριος βαρώνος ήταν ένας από τους δυνατώτερους άρχοντες της Βεστφαλίας, γιατί ο πύργος του είχε πόρτα και παράθυρα. Μάλιστα η μεγάλη του σάλα ήταν στολισμένη με χαλιά. Όλα τα φυλακόσκυλλά τους τα μεταχειριζότανε σε ώρα ανάγκης, για κυνήγι. Οι σταυλίτες του ήσαν και κυνηγοί του. Ο εφημέριος του χωριού ήταν ο ιδιαίτερος του παππάς. Τον ωνόμαζαν όλοι Αφέντη και γελούσαν, όταν διηγότανε καμιά ιστορία!

Η κυρία βαρωνέσσα, που ζύγιαζε πάνω-κάτω τριακόσιες πενήντα λίτρες, είχε γι' αυτό τη γενικήν εχτίμηση και δεχότανε τον κόσμο με αξιοπρέπεια, που την έκαμνε ακόμα πιο επιβλητική. Η κόρη της η Κυνεγόνδη, ηλικίας δεκαεπτά χρονών, ήτανε ροδοκόκκινη, δροσάτη, παχουλή, ορεχτική. Ο γυιός του βαρώνου φαινότανε σε όλα άξιος του πατέρα του. Ο καθηγητής Παγγλώσσης ήτανε το μαντείο του σπιτιού κι' ο μικρός Αγαθούλης άκουε τη διδασκαλία του μ' όλη την καλή πίστη της ηλικίας του και του χαρακτήρα του.

  Ο Παγγλώσσης δίδασκε τη μεταφυσικό-θεολογο-κοσμολογο-μηδαμινολογία. Απόδειχνε θαυμάσια, πως δεν υπάρχει αποτέλεσμα χωρίς αιτία και πως σ' αυτόν τον κόσμο, τον καλύτερον απ' όλους, ο πύργος του Άρχοντα βαρώνου ήταν ο ωραιότερος απ' όλους τους πύργους κ' η κυρία η καλύτερη απ' όλες τις βαρωνέσσες.

— Είναι αποδειγμένο, έλεγε, πως τα πράγματα δε μπορούν νάναι αλλιώς, διότι, αφού όλα έγιναν για κάπιο σκοπό, όλα αναγκαστικά έγιναν για τον καλύτερο σκοπό. Παρατηρήστε καλά, πως οι μύτες έγιναν για να φορούν γυαλιά· κ' έτσι έχομε γυαλιά. Τα πόδια είναι ολοφάνερα, κανωμένα για να φορούν παπούτσα, κ' έτσι έχουμε παπούτσα. Οι πέτρες επλάσθηκαν για να πελεκιούνται και για να κάμνομε πύργους· έτσι ο Αφέντης έχει ένα υπερβολικά ωραίον πύργο: ο μεγαλύτερος βαρώνος της επαρχίας οφείλει νάχει την καλύτερη κατσίκα· και επειδή τα γουρούνια έγειναν για να τρώγονται, τρώμε χοιρινό κρέας όλον το χρόνο. Συνεπώς, εκείνοι, που παραδέχονται, πως όλα είναι καλά, είπαν μια ανοησία· έπρεπε να πουν, πως όλα είναι καλύτερα!

Ο Αγαθούλης άκουε προσεχτικά και πίστευε αθωότατα. Γιατί έβρισκε τη δεσποινίδα Κυνεγόνδη εξαιρετικά όμορφη, αν και δεν έλαβε ποτέ το θάρος να της το πη. Έφτανε στο συμπέρασμα, πως μετά την ευτυχία νάχει κανείς γεννηθή βαρώνος του Τούντερ-τεν-τρονκ, ο δεύτερος βαθμός της ευτυχίας ήτανε να υπάρχει η δεσποινίς Κυνεγόνδη· ο τρίτος να τη βλέπει καθημερινά· και ο τέταρτος ν' ακούει τον Διδάσκαλο Παγγλώσση, τον μεγαλύτερο φιλόσοφο της επαρχίας και συνεπώς όλης της Γης!

 Και ολίγον "ακαταλληλον δι ανηλίκους"...
Δοσμενο με εξαιρετικό χιούμορ:

Μια μέρα, η δεσποινίς Κυνεγόνδη, περιδιαβάζοντας κοντά στο παλάτι, μέσα στο μικρό δάσος που τ' ωνομάζανε πάρκο, είδε μέσα σε κάτι χαμόκλαδα τον δόχτορα Παγγλώσση, που έδινε ένα μάθημα φυσικής πειραματικής στην καμαριέρα της μητέρας της, μια μικρούλα μελαχροινή και πολύ καλόβολη. Και καθώς η δεσποινίς Κυνεγόνδη είχε μεγάλη κλίση για τις επιστήμες, παρατηρούσε χωρίς ν' ανασαίνει τα δευτερωμένα πειράματα, στα οποία βρέθηκε θεατής. Είδε καθαρά τον αποχρώντα λόγο του δόχτορα, τις αιτίες και τ' αποτελέσματα, κ' επέστρεψε όλη ταραγμένη, όλη σκεφτική, όλη γεμάτη από την επιθυμία να γίνει σοφή, συλλογιζόμενη πως μπορούσε πολύ καλά να γίνει κι' αυτή ο αποχρών λόγος του νεαρού Αγαθούλη, όπως κι' αυτός δικός της.

Γυρίζοντας στο παλάτι συνάντησε τον Αγαθούλη και κοκκίνισε. Ο Αγαθούλης κοκκίνισε κι' αυτός. Τον καλημέρισε με μια φωνή κομμένη. Ο Αγαθούλης της μίλησε χωρίς να ξέρει τι έλεγε. Την άλλη μέρα, μετά το δείπνο, καθώς βγαίνανε από την τραπεζαρία, η Κυνεγόνδη και ο Αγαθούλης βρεθήκανε πίσω από ένα παραβάν η Κυνεγόνδη άφησε να της πέση το μαντήλι, ο Αγαθούλης το σήκωσε· εκείνη τούπιασε το χέρι αθώα, ο νέος φίλησε αθώα το χέρι της νεαράς δεσποινίδος με μια ζωηρότητα, ένα αίσθημα, μια χάρη ολότελα ξεχωριστή· τα στόματά τους συναντήθηκαν, τα μάτια τους εφλογίστηκαν, τα πόδια τους τρεμουλιάσανε, τα χέρια τους παραστράτησαν. Ο Κύριος βαρώνος του Τούντκρ-τεν-τρονκ πέρασε πλάι από το παραβάν, και βλέποντας αυτήν την αιτία κι' αυτό το αποτέλεσμα, έδιωξε τον Αγαθούλη από τον πύργο με δυνατές κλωτσιές στον πισινό· η Κυνεγόνδη λιποθύμησε· μόλις συνήλθε μπατσίστηκε από την κυρία βαρωνέσσα: και όλα έγιναν θλιβερά μέσα στο ωραιότερο και ευχαριστότερο παλάτι, που ήταν δυνατό να υπάρξη.

GOETHE, ΒΟΙΤΟ

Goethe, Joseph Karl Stieler, 1828

Επιμέλεια: Christos Sipsis 

10/2/2013

PROLOGUE IN HEAVEN

MEPHISTOPHELES

Since Thou, O Lord, deign'st to approach again
And ask us how we do, in manner kindest,
And heretofore to meet myself wert fain,
Among Thy menials, now, my face Thou findest.
Pardon, this troop I cannot follow after
With lofty speech, though by them scorned and spurned:
My pathos certainly would move Thy laughter,
If Thou hadst not all merriment unlearned.
Of suns and worlds I've nothing to be quoted;
How men torment themselves, is all I've noted.
The little god o' the world sticks to the same old way,
And is as whimsical as on Creation's day.
Life somewhat better might content him,
But for the gleam of heavenly light which Thou hast lent
him:
He calls it Reason—thence his power's increased,
To be far beastlier than any beast.
Saving Thy Gracious Presence, he to me
A long-legged grasshopper appears to be,
That springing flies, and flying springs,
And in the grass the same old ditty sings.
Would he still lay among the grass he grows in!
Each bit of dung he seeks, to stick his nose in.

THE LORD

Hast thou, then, nothing more to mention?
Com'st ever, thus, with ill intention?
Find'st nothing right on earth, eternally?

MEPHISTOPHELES

No, Lord! I find things, there, still bad as they can be.
Man's misery even to pity moves my nature;
I've scarce the heart to plague the wretched creature.

THE LORD

Know'st Faust?

MEPHISTOPHELES

The Doctor Faust?

THE LORD

My servant (Faust) , he!

MEPHISTOPHELES

Forsooth! He serves you after strange devices:
No earthly meat or drink the fool suffices:
His spirit's ferment far aspireth;
Half conscious of his frenzied, crazed unrest,
The fairest stars from Heaven he requireth,
From Earth the highest raptures and the best,
And all the Near and Far that he desireth
Fails to subdue the tumult of his breast.

THE LORD

Though still confused his service unto Me,
I soon shall lead him to a clearer morning.
Sees not the gardener, even while buds his tree,
Both flower and fruit the future years adorning?

MEPHISTOPHELES

What will you bet? There's still a chance to gain him,
If unto me full leave you give,
Gently upon my road to train him!

THE LORD

As long as he on earth shall live,
So long I make no prohibition.
While Man's desires and aspirations stir,
He cannot choose but err.

MEPHISTOPHELES

My thanks! I find the dead no acquisition,
And never cared to have them in my keeping.
I much prefer the cheeks where ruddy blood is leaping,
And when a corpse approaches, close my house:
It goes with me, as with the cat the mouse.

THE LORD

Enough! What thou hast asked is granted.
Turn off this spirit from his fountain-head;
To trap him, let thy snares be planted,
And him, with thee, be downward led;
Then stand abashed, when thou art forced to say:
A good man, through obscurest aspiration,
Has still an instinct of the one true way.

MEPHISTOPHELES

Agreed! But 'tis a short probation.
About my bet I feel no trepidation.
If I fulfill my expectation,
You'll let me triumph with a swelling breast:
Dust shall he eat, and with a zest,
As did a certain snake, my near relation.

THE LORD

Therein thou'rt free, according to thy merits;
The like of thee have never moved My hate.
Of all the bold, denying Spirits,
The waggish knave least trouble doth create.
Man's active nature, flagging, seeks too soon the level;
Unqualified repose he learns to crave;
Whence, willingly, the comrade him I gave,
Who works, excites, and must create, as Devil.
But ye, God's sons in love and duty,
Enjoy the rich, the ever-living Beauty!
Creative Power, that works eternal schemes,
Clasp you in bonds of love, relaxing never,
And what in wavering apparition gleams
Fix in its place with thoughts that stand forever!

(Heaven closes: the ARCHANGELS separate.)

MEPHISTOPHELES (solus)

I like, at times, to hear The Ancient's word,
And have a care to be most civil:
It's really kind of such a noble Lord
So humanly to gossip with the Devil!

  

ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ

Πορτραίτο του Ivan IV, του Viktor Vasentsoy, 1897.

Tretyakov Gallery, Moscow, Russia

Επιμέλεια: Rania Alfa
29/11/2014

Ο Ιβάν Δ’ της Ρωσίας έμεινε στην ιστορία ως Ιβάν ο Τρομερός. Καταγόταν από τη λαμπρή βυζαντινή οικογένεια των Παλαιολόγων και έγινε ο πρώτος Τσάρος της Ρωσίας, δηλαδή ο καίσαρας, αφού αυτό σημαίνει η λέξη τσάρος. Ήταν ένας από τους αγριότερους και πιο βάναυσους βασιλιάδες της Ρωσίας. Η συμπεριφορά του ήταν απρόβλεπτη. Καταλαμβανόταν από δολοφονική μανία και μετά από λίγο ζητούσε συγχώρεση απ’ τον Θεό, κλαίγοντας με λυγμούς....Εκτελούσε φίλους και εχθρούς χωρίς δισταγμό, αλλά έδειξε αστείρευτη αγάπη και τρυφερότητα στην πρώτη γυναίκα του, την Αναστασία Ρομάνοβνα. Λέγεται ότι ήταν η μόνη που μπορούσε να τον ηρεμήσει κι ότι μετά το θάνατό της, έχασε τον έλεγχο. Ο Ιβάν πίστευε ότι τη δηλητηρίασαν οι ευγενείς και από τότε τρελάθηκε και άρχισε η σχιζοφρενική διακυβέρνηση της χώρας. Ήταν ένας παράφρονας ηγεμόνας, που όμως είχε δείξει σημάδια τρομαχτικής στρατηγικής ευφυΐας και κατάφερε να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο της Ρωσίας και να κατατροπώσει τους ευγενείς....
Διαβάστε όλο το άρθρο: www.mixanitouxronou.gr/ivan-o-tromeros/

Ο Ιβάν ο Τρομερός δίπλα στον ετοιμοθάνατο γιο του που λάτρευε (τον Ιβάν Ιβάνοβιτς), γιατί ήταν καρπός του έρωτα με την πρώτη του γυναίκα, την Αναστασία Ρομάνοβνα.... Τον Οκτώβριο του 1581, η τρίτη σύζυγος του Ιβάν Ιβάνοβιτς ήταν έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Μία μέρα έτυχε να φορέσει ένα φόρεμα πιο αποκαλυπτικό απ’ ότι συνήθιζε και όταν την είδε ο Ιβάν ο Τρομερός, έγινε έξαλλος.
Την ξυλοκόπησε άγρια, με αποτέλεσμα εκείνη να χάσει το παιδί που
κυοφορούσε.Ο Ιβάν Ιβάνοβιτς το έμαθε και ξεκίνησε ένας τρομερός καυγάς. Αρχικά κατηγόρησε τον πατέρα του για τον θάνατο του αγέννητου παιδιού του, αλλά μετά ο Ιβάν κατηγόρησε τον γιο του ότι σκόπευε να τον προδώσει.
Ο Ιβάν ο Τρομερός, τυφλωμένος από θυμό, χτύπησε τον γιο του στο κεφάλι με ένα σκήπτρο....

http://youtu.be/ZVBeVRItUic

Iván el Terrible - PROKOFIEV 3

9-10 Septiembre: Iván, "El Terrible" - S. Prokofiev. 

Temporada sinfónica de la Orquesta Filarmónica 

http://youtu.be/JVoK0hknPmo

ΜΑΡΙΑ ΞΕΝΟΥΔΑΚΗ ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ

ΑΠΟΣΠΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ ΙΒΑΝ Ο...